پاسخ خود آزمايي هاي آرايه هاي ادبي (سال95 نوبت دوم)

بخش چهارم(بدیع)

خودآزمايي درس 15(موسيقي دروني و معنوي شعر،واج آرايي)صص 94-95

درابیات زير،واج آرايي رابيابيد و شمار هر صامت يامصوت تكراري راتعيين كنيد .

1- 7 بار صامت (س)،7بارصامت(ت/ط)،6بارمصوت بلند(ا)،8بارمصوت (ــ )

2- بارصامت ( س، ت )

3- 6  بارصامت هاي ( ل ،ب)

4- 8  بار صامت (ل) ، 9 بار صامت (م)

5- 9بار صامت (ن)،7بار مصوت بلند(ا)6 بارمصوت(ــِ )به صورت تتابع اضافات آمده.

6-6بار صامت (ر) ، 5 بار صامت (ش) ، 4بار مصوت كوتاه (ــ)

7- 9 بار صامت (د) ، 8 بار مصوت بلند (ا)

8- 11  بار صامت (ر) ، 6 بار صامت ( ه )

9- 3 بار صامت (ش) ، 5 بار صامت (ن)

10- 6 بار صامت ( س ، ت ) ، 8 بار مصوت بلند (يي)

11- 6 بار صامت (م) ، 5 بار صامت (ن) ،  7 بار مصوت بلند (‌او)

12- 4 بار صامت (ش) ، 5 بار مصوت بلند (ا) ، 7 بار مصوت كوتاه (ــ )

13- 6 بار صامت ( خ ) ، 4 بار صامت ( ب)

خودآزمايي (تكرار )  صفحه 97

دراشعار زير ، آرايه ي تكرار يا تصدير را پيدا كنيد و واژه هاي تكراري را معين نماييد.

1-   تكرار« جهان» 2 بار ، تكرار « در » 3 بار  چون تكرار آرايه اي لفظي است لفظ ((در)) با اينكه معاني مختلف دارد لفظاًتكرار است.

2-   تكرار « طيران » 2 بار

3-   تكرار  «خوش » 2 بار

4-   تكرار بار  3 مرتبه

5-   تكرار «دوست » 3بار ، « جان » 2 بار

6-   تكرار « شمع نكورويي » 2بار

7-   تكرار « گل » 2بار ، تكرار « خيال » و « جهان » و «گنجد » 2 بار

8-   تكرار «شكر »و«هم » 4 بار ، تكرار « قمر » 2 بار ،تكرار « اندر » 3بار

9-   تكرار  « نماز» 2بار ، تكرار « باشد » و « تو» 2بار

10-         تكرار  « خواب وخور» 2بار ، تكرار « خويش » 2بار

11-         تكرار « جان » 4 بار

خود آزمايي درس 16( سجع ، انواع سجع ) صفحه 100

درجمله هاي زير سجع را نشان دهيد .

1- چراغ و داغ : سجع مطرف        2- برآيد و نپايد : سجع متوازي

3- حيف و طرح : سجع متوازن      4-دسترس و كس : سجع مطرف

5-نهفتني وپيمودني : سجع متوازي  /  - گفتني  و نمودني : مطرف

6-بي زر ، بي پر ، بي بر، بي در : سجع متوازي

7- عزيز ، ذليل : سجع متوازن

8-خورد ، مرد: سجع متوازي - كشت ، هشت : سجع متوازي

خودآزمايي انواع سجع صفحات 102-103

دراشعار وجمله هاي زير،سجع ها را بيابيد و درباره ي ارزش موسيقايي هريك اظهار نظر كنيد .

1-زاينده ، پاينده : سجع متوازي (داراي ارزش والا )

2- بيازارد ، بيارد : سجع مطرف (نوع متوسط)

3- ترازو ، بازو : سجع مطرف (نوع متوسط)

4- خوب ، مكتوب : مطرف (نوع متوسط)   اما در اين عبارت صنعت ازدواج (تضمين المزدوج ) ديده مي شود : تحصيل سيرت خوب : ترتيل سورت مكتوب

5-محتاج ، مشتاق : سجع متوازن (ارزش موسيقايي اين سجع كم است )

6- محجوب ، معذور : سجع متوازن (ارزش موسيقايي آن كم است )

7-  تبريز ، خيز : مطرف (نوع متوسط) ، برداريد ، بگذاريد : متوازي (ارزش والا)

8-باغ ،داغ :سجع متوازي (داراي ارزش والا )لاله،ناله:متوازي (داراي ارزش والا)     ورد،درد: سجع متوازي (داراي ارزش والا)لاله و ورد، ناله و درد(تضمين المزدوج)

9-منتعش و مشتعل:سجع متوازن (با ارزش موسيقايي كم).مكتوب و مطلوب:متوازي(تضمين المزدوج)

10-روز،سوز:سجع متوازي(داراي ارزش والا)سوز،افروز :مطرف(ارزش متوسط )

11- گرم ، شرم ، نرم : سجع متوازي (داراي ارزش والا )

12-         گردون ، افسون : سجع متوازي (ارزش والا )

13-         كرامت ، سلامت : سجع متوازي (ارزش والا)

14-فرسود،نگشود:سجع متوازي(ارزش والا)                                                 نگشود،بود:سجع مطرف(ارزش متوسط )

15-رسيدي،كشيدي:سجع متوازي (ارزش والا) مي گذرم،مي نگرم :سجع متوازي (ارزش والا) خورده : مرده : سجع متوازي (ارزش والا)

خودآزمايي درس 17 موازنه و ترصيع صفحات106-107  به ترتيب بيت ها :

آرايه ي موازنه دركدام يك ازبيت هاي زيربه كاررفته است؟علت آن رابيان كنيد.                                                آيا درميان«موازنه ها »ترصيع نيزديده مي شود ؟ آنها را نيز تعيين كنيد .

1- موازنه     2- موازنه            3- موازنه         4- ندارد   5-موازنه                                                                     6- موازنه      7- ترصيع           8-  موازنه        9-ترصیع   10-موازنه                 11- ندارد      12- ترصيع         13- ندارد        14- موازنه   15- ترصيع              16- موازنه     17- موازنه        18- موازنه

خودآزمايي جناس صفحات109-110

درجمله ها واشعار زير،جناس ها رابيابيد و اگر اختلافي درصامت ها يا مصوت ها است ،بيان كنيد.

1-   روان ، روان : جناس تام  (جاري ، روح )

2-   صورت (نقاشي ، تصوير ) صورت (ظاهر ) : جناس تام

3-   سير ، شير : جناس ناقص اختلافي (اختلاف در صامت آغازي ) - زهره ، زهره : جناس ناقص حركتي (اختلاف در مصوت )

4-   شمع ، جمع : جناس ناقص اختلافي (اختلاف درصامت آغازي ) - ما، ماه : جناس ناقص افزايشي (افزايش صامت پایانی)

5-   نماز ، نياز: جناس ناقص اختلافي (اختلاف درصامت مياني )درد ،كرد :جناس ناقص اختلافي (اختلاف درصامت آغازي )

6-   شاه ، شاد : جناس ناقص اختلافي (اختلاف درصامت پاياني )

7-   كينه ، سينه : جناس ناقص اختلافي (اختلاف در صامت آغازي ) - آيين و آيينه ، جناس ناقص افزايشي (افزايش يك مصوت درپايان )

خود آزمايي درس 18 جناس تام  صفحه ي112

دراشعار وجمله هاي زير،جناس تام راتعيين كنيد ومعني هريك از اركان رابگوييد.

1-   روان‌ (روح وجان) ، روان ( جاري وزبان زد )

2- ناي ( ني ) ، ناي ( نام يكي از زندان هاي مسعود سعد )

3-غريب ( عجيب ) ، غريب ( تنها وبيگانه ، دورمانده از شهر )

4-داد ( حق ) ، داد ( ادا كرد )

5-قلب ( مركز سپاه ) ، قلب ( دل )

6-چنگ ( ساز ) ، چنگ ( دست ، دراختياريت )

7- داد ( حق ) ، داد ( ادا كرد )

خود آزمايي جناس ناقص حرکتی 1  صفحه 114

دراشعار زير،جناس هاي ناقص را بيابيد ومصوت هاي كوتاهي را كه،با هم تفاوت دارند،مشخص كنيد.

1-   مَلِك ، مُلك(چون دو اختلاف دارند بهتراست نگیریم)

2-   دُرد، دَرد

3-   مِهر ، مُهر

4-   مِهرت، مَهرش

5-   مي كُني ، مي كَني

خود آزمايي جناس ناقص اختلافی صفحه 117

در ابيات زير،جناس هاي ناقص را بيابيد و حرف هايي را كه متفاوت اند،

در  آغاز ، ميان  و پايان  اركان نشان دهيد .

1-   بوي ، خوي ، جوي ( ب، خ ، ج)

2-   درشت ، درست ( ش، س )/ درستي ، درشتي ( س ، ش)

3-   سجود ، وجود(س ، و )

4-   جام ، كام (ج ، ك ) / كار ، كام ( ر ، م)

5-   سوزد ، سازد ( و ، ا)

6-   جان ، جام ( ن ،م )

7-   مستي ، هستي ( م ، ه)

8-   نماز ، نياز ( م ، ي )

خودآزمايي جناس ناقص افزایشی صفحه 120

در اشعار زير ، جناس هاي ناقص را بيابيد و

هر نوع افزايشي را كه در اركان صورت گرفته است ، نشان دهيد .

1-   ما ، ماه ( افزايشي)

2-   يارا، ياران (افزايشي)

3-   آرام ، رام (افزايشي )

4-   دوست ، دست (افزايشي)

5-   جان ، جهان افزايشي / جان ، آن اختلافي

6-   نياز ، ناز افزايشي / در ، درد (افزايشي)

7-   درخش ، رخش (افزايشي )

8-   كان ، مكان (افزايشي) / كار ، كان (اختلافي)

9-   بر، سر (اختلافي) / سر ، سرو (افزايشي )

خودآزمايي درس 19 (اشتقاق) صفحه 123

- آرايه ي اشتقاق را دربيت هاي زير بيابيد و صامت هاي مشترك را تعيين كنيد .

1-   يكساني  3 صامت (ش ع ر) در شعر وشعور و شاعر

2-   يكساني  3صامت (خ ن د) در خندان ونخندد وهم ريشه بودن آنها

3-   يكساني  3صامت (ح ر م) در حرم ، حريم ، حرمت و هم ريشه بودن  .

4-   يكساني  3 صامت (د ل ل) در دليل ، دلالت

5-   يكساني  3 صامت (ن ظ ر) در نظر، منظر . يكساني در واج ها ( ء ن د  ز)  در انداز و اندازيم .

6-   يكساني 3 صامت ( م ح ب ) در محبان ، محبت / يكساني در 2 صامت ( ز ن ) در زنم ، زند

7-يكساني واج هاي ( ب ي ن ) در بينند،مي بينم/يكساني در واج هاي (خ  ن) در خوانند ، مي خوانم

8-يكساني  3 صامت ( ع ش ق ) در عاشق و معشوق

خود آزمايي درس 20 (مراعات نظير )صص 126-127

درشعرها و عبارت هاي زير ، آرايه ي مراعات نظير را بيابيد و مشخص كنيد .

1-   ابر ، باد ( ازنظر همراهي ) / مه ، خورشيد ، فلك ( مكاني )

2-   شعاع ، آفتاب ( از نظرهمراهي ) / عقيق ، زر ، ياقوت ( از نظر نوعي )

3-   درد ، بنالد ، دردمند ، طبيب  ( از نظر همراهي )

4-   چمن ، گل ، خار ( از نظر همراهي )

5-   سر، تن ، دست ( از نظرهمراهي )

6-   كمان ، سپر ، پيكان ( از نظر نوعي و همراهي )

7-   گفتار ، كردار ، رفتار ( از نظرهمراهي ) / زبان ، دست ، پا ( از نظر همراهي  )

8-   تير ، دي ، ارديبهشت ( از نظر زمان ) / خاك وخشت ( از نظرجنس )

9-   سر ، دل ، ديده ( از نظر همراهي  ) گهر ودريا  ( از نظر همراهي)

خود آزمايي درس 20 ( تلميح ) صص 130-131

- در بيت ها و عبارت هاي زير ، آرايه ي تلميح را مشخص كنيد و دانسته ي مورد نظر را در دو سطر توضيح دهيد .

1-   خسرو وشيرين : تلميح دارد به عشق خسرو وشيرين ورقابت فرهادكوه كن با او در آن ميدان و روي آوردن خسرو به زني به نام «شكر» براي منصرف شدن ازعشق فرهاد .

2-   شاه تركان : تلميح دارد به حوادث زندگي سياوش : سياوش فرزند كاووس پرورش يافته ي رستم ==== ازطرف نامادري اش سودابه به خيانت متهم شد وبراي اثبات بي گناهي اش به سلامت از آتش گذشت با اين حال به خاطر وسوسه هاي نامادري اش مورد بي مهري پدر بود تا بالاخره بعد از جنگي بين ايران وتورانيان به شاه تركان (افراسياب ) پناه برد .

او فرنگيس دختر افراسياب را به همسري برگزيد اما چندي بعد افراسياب در اثر بدگويي هاي گرسيوز ، برادر و يكي از پهلوانان افراسياب نسبت به سياوش بدبين وبدگمان شد و او را بي گناه كشت .

3-   روضه و گندم : اشاره دارد به ماجراي آدم و حوا و خوردن گندم ميوه ممنوعه كه سبب شد تااو وهمسرش حوا از بهشت رانده شوند .

4-   پوردستان : تلميح دارد به داستان رستم و شغاد . شغاد ، نابرادري رستم که او را به ميهماني وپس از آن به شكار گاه دعوت كرد در شكار گاه چندين چاه كه در آن خنجر وتيغ گذاشته شده وروي آن با خاك پوشيده بود ، سرراه او قرار داد . رخش بوي خاك تازه را حس كرد وپيش نرفت اما رستم با تازيانه او را وادار به حركت كرد ، رخش جستي زد وبه ته چاه رفت و به اين ترتيب رستم و رخش هر دو كشته شدند اين برادر كشي همواره در ادب فارسي بازتاب داشته است .

5-   به داستان «بيژن ومنيژه » تلميح دارد . بيژن ، پهلواني ايراني به فرمان كيخسرو و همراه با گرگين براي جنگ با گرازها عزيمت كرد ولي گرگين او را فريب داد وبه سوي دشتي برد كه منيژه ، دختر افراسياب در آن خيمه افراشته وجشن برپا كرده بود . بيژن ومنيژه عاشق يكديگر شدند . منيژه ، بيژن را به كاخ خود دعوت كرد. افراسياب پس از آگاهي از حضور بيژن در قصر ، او را اسير ودر چاهي زنداني كرد و دخترش را نيز سروپا برهنه از كاخ بيرون كرد . منيژه هر روز بر سر چاه مي رفت وناني را كه از راه گدايي به دست آورده بود به بيژن مي رساند . سرانجام رستم درجامه ي بازرگانان به جست و جوي بيژن به توران آمد و به راهنمايي منيژه بر سرچاه رفت ، بيژن را نجات داد ومنيژه نيز با او به ايران گريخت .

6-   تلميح دارد به عشق فرهاد نسبت به شيرين كه به شوق وصال او به كوه كني مي پردازد واز عشق او گريه وزاري فراوان مي كند وسرانجام با شنيدن خبر دورغ مرگ شيرين ، در را وصال او جان مي دهد .

7-   تلميح درمصراع دوم است : قارون از خويشان حضرت موسي (ع) بود كه طبق روايات از او كيمياگري آموخت بسياري از فلزات را به زر تبديل وثروت بيشماري جمع كرد . پس از آن غرور مال ، او را نسبت به موسي نافرمان كرد . .. سرانجام به نفرين موسي زمين شكافت برداشت وقارون را با گنج فراوانش در خود فرو برد .

8-   تلميح درپايان عبارت است «ظلوم و جهول » اشاره اي است به بخش پاياني آيه 72 سوره احزاب (33) انا عرضنا الامانه علي الموات والارض .فابين ان يعملنها واشفتن منها وعملها الانسان انه كان ظلوما جهولا.

9-   تلميح درپايان جمله اول است اشاره به قحطي هفت ساله اي كه درمصر و كنعان روي داد وسبب شد كه برادران يوسف درطلب غله راهي مصر شوند وبارديگر به ديدار يوسف نائل گردند واز كار گذشته خويش پشيمان گردند و از طرفي حضرت يوسف با بيچارگان همدردي مي كرد.

خود آزمايي  درس 21 ( تضمين ) صص134-135

درشعرها و جمله هاي زير،آرايۀتضمين رابيابيد ومورد تضمين شده راتعيين كنيد.

1- همه شب در اين اميدم كه نسيم صبحگاهي/ به پيام آشنايي بنوازد آشنا را

شهريار اين شعر را از حافظ تضمين كرده است .

2-   كلم الناس علي قدر عقولهم

سعدي اين حديث را در نثر خود تضمين كرده است .

3-   بوي جوي موليان آيد همي

حافظ اين مصراع را از رودكي تضمين كرده است .

4-   احسن كما احسن  الله اليك

سعدي در ضمن كلام خود اين آيه قرآن را آورده است .

5-   كل يوم هو في شأن

آيه ي  قرآن است كه مولوي تضمين كرده است .

6-   روسربنه به بالين تنها مرا رها كن

اين مصراع از مولوي است كه دكتر شفيعي كدكني آن را تضمين كرده است .

7-   وقنا ربنا عذاب النار

سعدي اين آيه ي قرآن را در ضمن سخن خود آورده است .

8- گر بركنم دل از تو  و بردارم از تو مهر   /  آن مهر بركه افكنم آن دل كجا برم ؟

بيتي است از كمال الدين اسماعيلي كه حافظ آن را تضمين كرده است .

خود آزمايي  درس 21 ( تضاد ) صص 138-139

- در شعرها و عبارت هاي زير ، آرايه ي تضاد را مشخّص کنید.

1-   بنشست ، برخاست  / برخاست ، بنشست

2-   بسي ، هيچ /هستم ، نيستم

3-   دشمن ، دوست  

4-   رسيدم ، نرسيدم

5-   ترشي ، شيرين

6-   آب ، آتش

7-   نفرين ، دعا / تلخ ، شكرخا

8-   دشمن ، دوست

9-   نيك انجام ، بد فرجام

10-         زود ، دير

11-         برود، نرود

12-         سبو ، سنگ / دوستان ، دشمنان / زندگي ، مرگ/دوست،دشمن/

خود آزمايي درس 22 ( تناقض ) صفحه 142

آرايه ي تناقض را دربيت هاي زير بيابيد .

1-   بحر آتش 2-دولت فقر 3- جام غم خوردن به شادي كسي – بدين غم شادماني مي كند   4- فقيران منعم ، گدايان شاه

5- كسب جمعيت ( آرامش خاطر ازپريشاني زلف )    6-  پيدايي و پنهان ، پيدا و پنهان  7- مدد خواستن از باد براي برافروختن چراغ 8- شرم سرافرازي ، ازپا افتادن را معراج شمردن .

خود آزمايي درس 22(حس آميزي )  صص 144-145

در جمله ها وبيت ها ومصراع هاي زير آرايه ي حس آميزي را بيابيد .

1- لباس چشانیدن (لباس مربوط به  بينايي و چشاندن  به چشايي )

2- قصۀ رنگی     ( قصه مربوط به  شنوايي و رنگ مربوط به  بينايي است)

3- شب نمناک   (شب مربوط به  بينايي و نمناك مربوط به  لامسه است )

4- بو مي شنوم ( بو مربوط به  بویایی و می شنوم مربوط به  شنوايي است ) ، رنگ می شنوم  ( رنگ مربوط به بينايي و مي شنوم مربوط به شنوايي است)

5- صدا ندیدم ( صدا مربوط به  شنوايي و نديدم مربوط به  بينايي است)

6- نجواي نمناک ( نجوا مربوط به  شنوايي و نمناك (مربوط به لامسه است )

7- بشنوي بوی ( بشنوی مربوط به  شنوايي و بو مربوط به بويايي است )

8- ترانه های شیرین(ترانه مربوط به شنوايي وشيرين مربوط به چشايي است) بهانه هاي رنگین (بهانه مربوط به شنوايي و رنگين (مربوط به بينايي است )

9- ندارد10-چشیدن روشنی(چشیدن مربوط به چشایی و روشنی به بینایی)

خود آزمايي درس 23( ايهام )  صص148-149

در هر يك از بيت هاي زير ، آرايه ي ايهام را بيابيد ومعناي مختلف واژه اي كه اين آرايه را پديد مي آورد برشماريد .

1-   بوي (1- بو ، 2- آرزو )

2-   مردم دارش ( 1- خوش رفتار با مردم ، 2- چشمي كه داراي مردمك است )

3-   مدام ( 1- شراب ،2- پيوسته ومداوم )

4-   زدي ( 1- كوبيدن وضربه زدن ، 2- تابيدن )

5-   راست

6-   (1-چشم راست2-از روي درستي)/چپ(1-چشم چپ2-چشم بدبین)

7-   درنمي گيرد(1-موثر واقع نمي شود.2- شعله ور نمي شود و نمي سوزد )

8-   دل سيه ( 1- نامهربان ، 2- نقطه ي سياه وسط چشم)                                    نگاه ندارد(1- نگاه نمي كند،2- حمايت وجانبداري نمي كند)

9-   رود (1- نهرآب.2-نام سازي كه عود وبربط ناميده مي شود. 3-عزيز و دلبند)

10-         مالك دينار (1-صاحب سكه ومال وثروت.2- نام عارف نامدار قرن دوم )

خود آزمايي درس 23 (ايهام تناسب ) صص151-152

1-   درهريك از بيت هاي زير آرايه ي ايهام تناسب را بيابيد و ضمن بيان هردو معني ، مشخص كنيد كه واژه در معني دوم با كدام واژه ي ديگر تناسب دارد.                                         

1- ضرب : الف ) ضربه زدن  ب) نام سازي است ( با چنگ تناسب دارد.)                                                                                                                         

2-شكر :الف ) ماده ي خوراكي شيرين

            ب ) نام زن خسرو پرويز (با شيرين تناسب دارد)

3- رخ :الف) چهره ، صورت

ب) مهره ي شطرنج (قلعه ) (با اسب ، پيل و شهمات تناسب دارد.)

4-مدام:الف: پيوسته  ب: شراب ( با مست تناسب دارد.)

5-آیت: الف ) نشانه  ب) آيه ي قرآن (با تفسير تناسب دارد.)

6-عود:الف) نام سازي است .ب )ماده اي خوش بو(با سوخت تناسب دارد.)

7-هزار: الف ) عدد هزار  ب ) عندليب یا بلبل (با باغ تناسب دارد.)

خود آزمايي درس 24 (لفّ و نشر )  صص155-156

2-در شعر ها و عبارتهاي زير،آرايۀ لفّ و نشر را بيابيد و با نشان دادن لف ها و نشرها ، نوع آن ها را تعيين كنيد .

1- لف :1-فرو رفت2-بر رفت/نشر:1-به ماهي نم خون 2-بر ماه،گرد(مرتّب)

2- لف :1-ملك 2-دين /نشر :1-پادشاه بي حلم 2-زاهد بي علم(مرتب)

3- لف :1-زيب فلك 2-زينت دهر/نشر: -مه روي تو 2-اشك چو پروين من(مرتب)

4- لف : 1-آينه 2-ترازو             نشر : 1-خموش 2- گويا (مرتب)

5- لف : 1- دل 2- كشور                 نشر : 1-جمع 2-معمور ( مرتب)

6- لف : 1-خال 2- خط                  نشر : 2-دام 1-دانه ( مشوش)

7- لف : 1-عفو 2-خشم /            نشر : 1-روز 2- شب ( مرتب)                                                                                 لف   : 1-مهر 2- كين /                   نشر :1- شهد2- سم ( مرتب)            

8- لف :1-لب ضحاك 2-چشم فتان/نشر : 1-كيد 2-سحر (مرتب)

 - لف : 1-كيد 2-سحر           نشر : 1-ضحاك 2-سامري (مرتب)

9-لف : 1-روي 2-چشم        نشر : 2-گهر مي ريزد 1-زر مي زند( مشوش)

10-لف:1-شمشير 2- خنجر 3-گرز 4-كمند /نشر:1-بريد 2-دريد 3- شكست 4-ببست ( مرتب)

لف :1-بريد2-دريد3-شكست4-ببست/نشر:1-سر2-سينه3-پا4-دست(مرتب)

خود آزمايي درس 24 (اغراق ) صص159-160

1-اغراق هاي به كار رفته را در بيت هاوجمله های زير بيابيد و آن ها را توضيح دهيد .

1-كل بيت اغراق است . ادعاي اغراق آميز در مورد لطافت بدن است اين لطافت به حدي است كه اگر به جاي پارچه ، لباسي از گلبرگ گل سرخ هم بر تن او كنند ، باز بدنش آزرده مي شود .

2-«هزار فرسنگ»ادعاي اغراق آميز براي«فاصله بسياردور » است .                                3- كل بيت اغراق است .«درياي آب شدن كوه آهن» ادعاي اغراق آميز وبيش ازحدمعمول در مورد قدرت افراسياب است كه حتي اگر كوه آهن نام او رابشنود از شدت ترس فرو مي ريزد ومانند آب درياسرازير مي شود .

4-«هزار من سنگ بالا بردن » ادعاي اغراق براي توانايي جسمي زیاد است .

5-توصيفي اغراق آميز درمورد زيبايي فردي به حدي كه سبب زيبايي زيورها گردد.

6-ادعاي اغراق آميز زيبايي شعرحافظ است به گونه اي كه حتي فرشتگان هم به رقص در مي آيند كه اين يك ادعاي نامتعارف وتقريبا محال است .

7-شاعر هنر رامين را درنواختن چنگ اين گونه اغراق آميز بيان كرده است كه از شنيدن صداي آن حتي سنگ به رقص در مي آيد .

8-شب و روز به فكر فردي بودن بيان اغراق آميز است درمورد توجه شاعر به محبوب خود .

9-اين كه گوش آدمي قصه ايمان را بشنود ومست شود ادعاي اغراق آميز وبيش از حد معمول است براي بيان تاثير ايمان ويقين .

10-ادعاي اغراق آميز درمورد بارش شديد برف وزيادي آن به گونه اي كه زمين لقمه اي در دهان برف است .

2- مثل ابر بهاري گريه مي كرد

- از شدت تب مثل كوره مي سوخت .

- از خوشحالي درپوست خود نمي گنجيد .

- آن قدر شلوغ بود كه جاي سوزن انداختن نبود .

- هزار بار به تو گفتم .

- مثل برق رفت و برگشت .

خود آزمايي درس 25( حسن تعليل )  صص 163-164

1-درشعرهاي زيرارا يه ي حسن تعليل رابيابيد.

الف -علت بارش باران ازابر ،شرم ابرازچهره ي زيباي معشوق دانسته است.

ب- در بيت دوم شمع (موم) خطاب به پروانه مي گويد علت سوختن و شعله ور شدن من اين است كه عسل (شيريني ) ازمن رفته است.

پ- علت بي خزاني درخت سرو را شاعر راستي و صداقت آن دانسته است (علم از راستي بر زدن ِسرو ، در بالاي راست و متعادل آن جلوه گر شده است )

ت- شاعربه زيبايي طالب چشمه ي خورشيد بودن و به سوي خورشيد رفتن ذره را به علت اديبانه ي همت عالي داشتن ذره دانسته است .

ث- رودكي به زيبايي علت سياه رنگ كردن موهاي خود را نه پيري بلكه  آن مي داند كه به عزای مرگ دورۀجواني نشسته است .

ج-شاعردراين بيت علت خلوت گزيني زاهدان را دل ربایی شاهدان معرفي كرده.

2-براي مثال هاي زير،علت ادبي ذكركنيد.                                                                                                                                                                          الف)باغبان ميوه ها را چيده و برده است و برگها از اندوه ودوري،زرد وپژمرده اند.

ب) روي بي قرار ونالان بسوي مادرش ، دريا مي رود تا در آغوش او آرام گيرد .

3- براي حسن تعليل سه مثال خلق كنيد و بنويسيد .

الف - ابرها به حال مردم بيچاره مي گريند .

ب‌- بعضي از بسته ها براي درامان ماندن خاموش ولب بسته اند .

پ- برگ ها در فصل خزان از فراق گرما زرد و پژمرده شده اند .

ت- باغ پاييزي در فراق بهار زرد روي گشته است .

4- ابيات زير را شرح كنيد و آرايه ي حسن تعليل را در آنها نشان دهيد .

الف -آمدن روز و طلوع خورشيد به خاطر صداقت صبح دانسته است . شاعر دراين بيت با ارائه يك تمثيل از ارزش راست گويي وتاثير آن سخن گفته است صبح صادق برخلاف صبح كاذب واقعي است وبه روز مي پيوندد اين صبح به دليل راستي وصداقتش مانندشخص ثروتمندي است كه همه جارا با اشعه هاي زرين خورشيد مي پوشاند .

ب- ازبسياري شاخه ها وبرگها وسايه انبوه درختان ، زير درختان تاريك شده و خداوندبراي از بين بردن اين تاريكي ، گل انار را مثل چراغي آفريده ودرختان را با آن چراغاني كرده است يعني شكفتن گل در زير برگهاي درخت ، يك علت طبيعي است اما سعدي علت رويش اين برگها را روشن كردن زير درخت دانسته است .

پ- علت بي كينه بودن شاعر اين است كه دلش خانه عشق ومهر يار است وجايي براي كينه وجود ندارد .

ت- علت بارش ابر بهار بر سمن ، بد عهدي و بي وفايي روزگار است كه گلها و گياهان از آسيب روزگار در امان نيستند . شاعر براي بارش ابر بهاري دليلي شاعرانه وزيبا آورده است چون ابر بهاري از بي وفايي وبد عهدي روزگار خبر دارد ومي داند كه روزگار اين گلهاي زيبا وياسمن ونسرين وسنبل را كه خود پرورده است هنگام پاييز نابود مي كند از آغاز تولد گل ها و شكوفايي آنها به خاطر بي وفايي روزگار وسرانجام آنها گريان است .